कोरोना महामारीच्या काळात सर्वाधिक फटका बसलेल्या घटकांपैकी एक म्हणजे आपले पथविक्रेते (Street Vendors). त्यांची जीवनशैली आणि व्यवसाय पूर्वपदावर आणण्यासाठी भारत सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वपूर्ण आणि अत्यंत यशस्वी योजना म्हणजे प्रधान मंत्री स्व-निधी (PM SVANidhi) योजना. या योजनेमुळे देशभरातील लाखो विक्रेत्यांना आपल्या व्यवसायाला पुन्हा उभारी देण्यासाठी आणि वाढवण्यासाठी ₹10,000 ते ₹50,000 पर्यंतचे बिनव्याजी कर्ज उपलब्ध झाले आहे.
Svanidhi yojana ही केवळ कर्जाची योजना नसून, पथविक्रेत्यांना औपचारिक बँकिंग प्रणालीशी जोडून त्यांना आर्थिक सक्षम बनवण्याची एक मोहीम आहे.
योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आणि खास वैशिष्ट्ये
Svanidhi yojana या योजनेचा केंद्रबिंदू पथविक्रेत्यांचे जीवनमान सुधारणे हा आहे.
प्रमुख उद्देश:
- आर्थिक आधार: कोविड-१९ लॉकडाऊनमुळे अडचणीत आलेल्या विक्रेत्यांना तातडीने खेळते भांडवल (Working Capital) उपलब्ध करून देणे.
- औपचारिकता: त्यांना सावकारांच्या तावडीतून मुक्त करून औपचारिक बँकिंग आणि डिजिटल पेमेंटच्या प्रवाहात आणणे.
- व्यवसाय चालना: कर्ज वेळेवर फेडल्यास पुढील टप्प्यात मोठ्या कर्जाची सुविधा देऊन व्यवसाय विस्तारासाठी मदत करणे.
योजनेचे लाभ:
- आर्थिक साहाय्य: पहिल्या टप्प्यात ₹10,000, वेळेवर परतफेड केल्यास दुसऱ्या टप्प्यात ₹20,000 आणि त्यानंतर ₹50,000 पर्यंतचे कर्ज.
- व्याजावर सबसिडी: कर्जाची परतफेड नियमितपणे केल्यास, केंद्र सरकारकडून व्याजावर अनुदान (Interest Subsidy) मिळते.
- डिजिटल प्रोत्साहन: डिजिटल व्यवहारांचा वापर केल्यास कॅशबॅकच्या रूपात अतिरिक्त प्रोत्साहनपर लाभ मिळतो.
योजनेसाठी पात्रता निकष (Eligibility)
तुम्ही या योजनेचा लाभ घेऊ शकता की नाही, हे तपासणे महत्त्वाचे आहे.
आवश्यक पात्रता:
- व्यवसायाची वेळ: तुम्ही २४ मार्च २०२० किंवा त्यापूर्वीपासून व्यवसाय करत असणे आवश्यक आहे.
- ओळखपत्र: तुमच्याकडे शहरी स्थानिक संस्था (Urban Local Bodies – ULBs) म्हणजेच नगरपालिका किंवा महानगरपालिका यांनी दिलेले विक्रेता ओळखपत्र (Vendor ID Card) किंवा विक्री प्रमाणपत्र (Certificate of Vending) असणे आवश्यक आहे.
- यादीत समावेश: जर तुमच्याकडे ओळखपत्र नसेल, तरीही तुम्ही ULBs द्वारे सर्वेक्षण केलेल्या पथविक्रेत्यांच्या यादीत समाविष्ट असाल, तर तुम्ही पात्र आहात.
- नवीन विक्रेते: सर्वेक्षणानंतर ज्या नवीन विक्रेत्यांनी व्यवसाय सुरू केला आहे, त्यांना देखील योजनेत समाविष्ट केले जात आहे.
अर्ज करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे
Svanidhi yojana कर्जासाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे तयार ठेवा:
| कागदपत्रांचा प्रकार | आवश्यक पुरावे (पैकी कोणतेही एक) |
|---|---|
| ओळख पुरावा | आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मतदार ओळखपत्र, पासपोर्ट, वाहन चालविण्याचा परवाना. |
| पत्त्याचा पुरावा | आधार कार्ड, मतदार ओळखपत्र, लाईट बिल, रेशन कार्ड, मालमत्ता कर पावती, भाडे पावती. |
| व्यवसायाचा पुरावा | ULBs ने जारी केलेले विक्रेता ओळखपत्र किंवा विक्री प्रमाणपत्र. |
| बँक तपशील | अर्जदाराचे बँक खाते पासबुक (ज्यात कर्जाची रक्कम जमा होईल). |
| उत्पन्नाचा पुरावा | (काही बँकांकडून मागणी केल्यास) व्यवसायाच्या नोंदी किंवा मागील महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट. |
पीएम स्व-निधीसाठी अर्ज करण्याची सोपी प्रक्रिया
या योजनेसाठी तुम्ही ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन अशा दोन्ही प्रकारे अर्ज करू शकता.
१. ऑनलाइन अर्ज (पसंतीचा पर्याय):
- अधिकृत वेबसाइट: सर्वात आधी प्रधान मंत्री स्व-निधी (PM SVANidhi) योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर (www.pmsvanidhi.mohua.gov.in) भेट द्या.
- लॉगिन / अर्ज करा: ‘Applicant Login’ किंवा ‘Apply for Loan’ (कर्जासाठी अर्ज करा) हा पर्याय निवडा.
- तपशील भरा: फॉर्ममध्ये विचारलेली सर्व माहिती (नाव, पत्ता, व्यवसायाचा प्रकार, कर्जाची रक्कम) काळजीपूर्वक आणि अचूक भरा.
- कागदपत्रे अपलोड करा: स्कॅन केलेले आधार कार्ड, पॅन कार्ड, विक्रेता ओळखपत्र आणि बँक पासबुक इत्यादी कागदपत्रे अपलोड करा.
- अर्ज सादर: अर्ज सबमिट करा. तुम्हाला एक अर्ज क्रमांक (Application Number) मिळेल, जो पुढे स्टेटस तपासण्यासाठी महत्त्वाचा आहे.
२. ऑफलाइन अर्ज:
- भेट द्या: तुमच्या जवळील बँकेच्या शाखेत (सरकारी/खाजगी बँक) किंवा तुमच्या शहरातील शहरी स्थानिक संस्थेच्या (ULB) कार्यालयात (नगरपालिका/महानगरपालिका) भेट द्या.
- फॉर्म मिळवा: PM SVANidhi योजनेचा अर्ज फॉर्म घ्या.
- फॉर्म भरा आणि सादर करा: फॉर्ममध्ये विचारलेली माहिती भरून, सोबत सर्व आवश्यक कागदपत्रांच्या प्रती जोडून तो बँक किंवा ULB कार्यालयात जमा करा.
कर्जाचे वितरण आणि परतफेड:
- तुमचा अर्ज मंजूर झाल्यानंतर, तुमच्या निवडलेल्या बँक शाखेमार्फत कर्जाची प्रक्रिया पूर्ण केली जाईल.
- कर्जाची रक्कम थेट तुमच्या बँक खात्यात टप्प्याटप्प्याने (Tranches) जमा होईल.
- वेळेवर परतफेड करून व्याजावरील सबसिडी आणि पुढील मोठ्या कर्जाचा लाभ घ्या.
अर्ज स्टेटस आणि महत्त्वाच्या टीप्स
अर्जाची स्थिती तपासा:
- ऑनलाइन: अधिकृत वेबसाइटवर तुमच्या अर्ज क्रमांकाचा (Application Number) वापर करून तुम्ही तुमच्या अर्जाचा सध्याचा स्टेटस पाहू शकता.
- ऑफलाइन: तुम्ही ज्या बँक किंवा ULB कार्यालयात अर्ज सादर केला आहे, त्यांच्याशी संपर्क साधून तुमच्या अर्जाच्या प्रगतीबद्दल विचारणा करू शकता.
लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी:
- फसवणूक टाळा: नेहमी अधिकृत वेबसाइटचाच वापर करा. कोणतीही अनोळखी वेबसाइट किंवा व्यक्ती कर्जाच्या नावाखाली पैसे मागत असल्यास सावध रहा.
- बँक संपर्क: तुम्हाला बँक स्टेटमेंट किंवा इतर कागदपत्रांसाठी मदत लागल्यास, तुमच्या बँक शाखेशी थेट संपर्क साधा.
- डिजिटल व्यवहार: कर्जाची परतफेड करताना डिजिटल माध्यमांचा वापर करून कॅशबॅकचा लाभ घ्या.
प्रधान मंत्री स्व-निधी योजना खऱ्या अर्थाने पथविक्रेत्यांसाठी आत्मनिर्भरतेची गुरुकिल्ली आहे. योग्य माहिती आणि आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज करून तुम्ही तुमच्या व्यवसायाला नवी दिशा देऊ शकता.
